There are about 80 marae (Māori meeting grounds) in the Gisborne District of New Zealand.[1] They include the marae of six iwi (tribes):[2] Ngāti Porou,[3] Te Aitanga-ā-Hauiti, Te Aitanga-a-Māhaki,[4] Te Whānau-ā-Apanui,[5] Ngai Tamanuhiri[6] and Rongowhakaata.[7]
In October 2020, the Government committed $14,267,895 from the Provincial Growth Fund to upgrade 59 marae in the district, with the intention of creating 393.6 jobs.[8]
Gisborne
| Marae name | Wharenui name | Iwi and Hapū | Location |
| Māngatu | Te Ngāwari | Te Aitanga ā Māhaki (Ngariki) | Whatatutu |
| Manutuke Marae | Te Poho o Rukupo / Te Poho o Epeha | Rongowhakaata (Ngāti Kaipoho) | Manutuke |
| Mātāwai Marae | Tapapa | Te Aitanga ā Māhaki (Ngā Pōtiki, Ngāti Mātāwai, Ngāti Wahia, Te Whānau a Taupara) | Mātāwai |
| Muriwai Marae | Te Poho o Tamanuhiri | Ngāi Tāmanuhiri (Ngāi Tawehi, Ngāti Kahutia, Ngāti Rangitauwhiwhia, Ngāti Rangiwaho, Ngāti Rangiwahomatua) | Muriwai |
| Ngātapa Marae | No wharenui | Te Aitanga-a-Māhaki (Te Whānau a Kai) | Ngātapa |
| Ohako Marae | Te Kiko o te Rangi | Rongowhakaata (Ngāi Tāwhiri, Ruapani) | Manutuke |
| Pāhou Marae | Te Poho o Taharakau | Rongowhakaata (Ngāti Maru) | Manutuke |
| Pakowhai Marae | Te Poho o Hiraina | Te Aitanga-a-Māhaki (Te Whānau a Kai) | Patutahi |
| Parihimanihi | Te Poho o Māhaki | Te Aitanga-a-Māhaki (Ngāi Tūketenui, Ngāti Wahia) | Hexton |
| Rangatira Marae | Whakahau | Te Aitanga-a-Māhaki (Ngāti Wahia) | Te Karaka |
| Rangiwaho Marae | Rangiwaho | Ngāi Tāmanuhiri (Ngāi Tawehi, Ngāti Kahutia, Ngāti Rangitauwhiwhia, Ngāti Rangiwaho, Ngāti Rangiwahomatua) | Wharerata |
| Rongopai Marae | Rongopai | Te Aitanga-a-Māhaki (Te Whānau a Kai) | Patutahi |
| Taihamiti Marae | No wharenui | Te Aitanga ā Māhaki (Ngāi Tamatea) | Whatatutu |
| Takipu Marae | Te Poho o Pikihoro | Te Aitanga-a-Māhaki (Te Whānau a Taupara) | Te Karaka |
| Takitimu Marae | Te Poho o Whakarau Oratanga a Tamure | Te Aitanga-a-Māhaki (Ngā Pōtiki, Te Whānau a Kai) | Patutahi |
| Tapuihikitia | Te Aroha | Te Aitanga-a-Māhaki (Ngā Pōtiki, Te Whānau a Taupara) | Te Karaka |
| Tarere Marae | Te Aotipu | Te Aitanga ā Māhaki (Te Whānau a Iwi) | Hexton |
| Te Kuri a Tuatai / Awapuni Pā | Whareroa | Rongowhakaata (Ruapani, Ngāi Tāwhiri, Te Whānau a Iwi) | Awapuni |
| Te Poho-o-Rawiri Marae | Te Poho o Rawiri | Ngāti Porou (Ngāti Konohi, Ngāti Oneone) | Kaitī |
| Te Wainui | Te Whare o Hera | Te Aitanga-a-Māhaki (Ngariki) | Whatatutu |
| Waiari Marae | Waiari | Ngāi Tāmanuhiri (Ngāi Tawehi, Ngāti Kahutia, Ngāti Rangitauwhiwhia, Ngāti Rangiwaho, Ngāti Rangiwahomatua) | Muriwai |
| Whakato | Te Mana o Turanga | Rongowhakaata (Ngāti Maru) | Manutuke |
| Whāngārā Marae | Whitirēia / Waho Te Rangi | Ngāti Porou (Ngāti Konohi) | Whāngārā |
Tolaga Bay to Tokomaru Bay
| Marae name | Wharenui name | Iwi and Hapū | Location |
| Hauiti Marae | Ruakapanga | Ngāti Porou (Ngāi Tutekohi, Ngāti Kahukuranui, Te Aitanga a Hauiti) | Tolaga Bay |
| Hinemaurea ki Mangatuna | Hinemaurea | Te Aitanga-ā-Hauiti (Ngāti Kahukuranui) | Tolaga Bay |
| Hinetamatea / Anaura | Hinetamatea | Te Aitanga-ā-Hauiti, Ngāti Porou (Ngāti Hau, Ngāti Ira, Ngāti Wakarara, Ngāti Patu Whare) | Anaura Bay |
| Ōkurī Marae | Ōkurī | Ngāti Porou (Ngāti Ira, Ngāti Kahukuranui) | Tolaga Bay |
| Pakirikiri | Te Hono ki Rarotonga | Ngāti Porou (Te Whānau a Ruataupare ki Tokomaru) | Tokomaru Bay |
| Puketawai Marae | Te Amowhiu | Ngāti Porou (Te Whānau a Te Rangipureora) | Tolaga Bay |
| Te Ariuru | Te Poho o Te Aotawarirangi | Ngāti Porou (Te Whānau a Te Aotawarirangi) | Tokomaru Bay |
| Te Rawheoro or Te Poho o Rawheoro Marae | Te Rawheoro or Te Poho o Rawheoro | Ngāti Porou (Ngāti Patu Whare, Te Aitanga a Hauiti, Ngāti Wakarara) | Tolaga Bay |
| Tuatini | Huiwhenua | Ngāti Porou (Ngāti Ira, Te Whānau a Ruataupare ki Tokomaru) | Tokomaru Bay |
| Waiparapara | Te Poho o Te Tikanga | Ngāti Porou (Te Whānau a Ruataupare ki Tokomaru) | Tokomaru Bay |
Ruatoria and Tikitiki
| Marae name | Wharenui name | Iwi and Hapū | Location |
| Te Aowera Marae | Te Poho o Te Aowera | Ngāti Porou (Te Aowera) | Ruatōria |
| Hinepare | Te Tairawhiti | Ngāti Porou (Ngāi Tāne, Ngāti Hokopū, Ngāti Nua, Te Whānau a Hinepare, Te Whānau a Rerewa) | Rangitukia |
| Hiruharama Marae | Kapohanga a Rangi | Ngāti Porou (Te Aitanga a Mate, Te Aowera) | Ruatōria |
| Te Horo Marae | Rākaitemania | Ngāti Porou (Ngāti Horowai, Te Whānau a Mahaki, Te Whānau a Uruhonea) | Ruatōria |
| Kaiwaka Marae | Te Kapenga | Ngāti Porou (Ngāti Putaanga, Te Whānau a Hinerupe) | Tikitiki |
| Kakariki Marae | Rakaihoea | Ngāti Porou (Te Whānau a Rākaihoea) | Ruatōria |
| Kariaka | Ngāti Porou | Ngāti Porou (Ngāi Tangihaere, Te Whānau a Hinekehu) | Ruatōria |
| Karuwai | Te Rehu ā Karuwai | Ngāti Porou (Te Whānau a Karuwai, Te Whānau a Karuai) | Rangitukia |
| Mangahanea Marae | Hinetapora | Ngāti Porou (Ngāti Uepōhatu, Te Whānau a Hinetapora) | Ruatōria |
| Mangarua / Te Heapera | Te Poho o Mangarua | Ngāti Porou (Te Whānau a Hinetapora) | Ruatōria |
| Ōhinewaiapu Marae | Ōhinewaiapu | Ngāti Porou (Ngāi Tāne, Ngāti Hokopū, Ngāti Nua, Te Whānau a Hunaara, Te Whānau a Rerewa, Te Whānau a Takimoana) | Rangitukia |
| Putaanga Marae | Putaanga | Ngāti Porou (Ngāti Putaanga) | Tikitiki |
| Porourangi / Waiomatatini | Porourangi | Ngāti Porou (Te Whānau a Karuai) | Ruatōria |
| Rahui Marae | Rongomaianiwaniwa | Ngāti Porou (Te Whānau a Hinerupe, Te Whānau a Rākaimataura) | Tikitiki |
| Reporua | Tū Auau | Ngāti Porou (Ngāti Rangi) | Ruatōria |
| Rongohaerem / Te Pahou | Rongohaere | Ngāti Porou (Te Aitanga a Mate, Te Whānau a Rākairoa), Te Whānau-ā-Apanui (Te Whānau a Rutaia) | Makarika |
| Rongoitekai / Penu | Rongo i te Kai | Ngāti Porou (Te Aitanga a Mate) | Makarika |
| Ruataupare Marae | Ruataupare | Ngāti Porou (Ngāi Tangihaere) | Ruatōria |
| Rauru / Taumata o Mihi Marae | Rauru Nui a Toi | Ngāti Porou (Te Whānau a Hinekehu) | Ruatōria |
| Tikapa Marae | Pōkai | Ngāti Porou (Te Whānau a Hineauta, Te Whānau a Pōkai) | Tikapa |
| Tinātoka Marae | Te Poho o Tinatoka | Ngāti Porou (Te Whānau a Te Uruahi, Te Whanau a Tinatoka) | Tikitiki |
| Taumata o Tapuhi | Te Ao Kairau | Ngāti Porou (Te Whānau a Tapuhi) | Tikitiki |
| Uepohatu Marae | Uepōhatu | Ngāti Porou (Ngāti Uepōhatu) | Ruatōria |
| Umuariki Marae | Umuariki | Ngāti Porou (Ngāti Uepōhatu, Te Whānau a Umuariki) | Ruatōria |
| Whareponga Marae | Materoa | Ngāti Porou (Ngāi Tangihaere, Te Aitanga a Mate) | Whareponga |
Waipiro Bay and Te Puia Springs
Te Araroa and East Cape
See also
References
|
|---|
| North Island / Te Ika-a-Māui | |
|---|
| South Island / Te Waipounamu | |
|---|
| Chatham Islands / Wharekauri | |
|---|
| Individual marae | |
|---|
|
|---|
|
| Populated places | |
|---|
| Geographic features | |
|---|
| Facilities and attractions | |
|---|
| Schools | |
|---|
| Sports | |
|---|